Wszewłoga górska – (Meum athamanticum)

Wszewłoga górska gatunek rośliny z rodziny selerowatych Jest gatunkiem subatlantyckim. W warunkach naturalnych występuje głównie w Europie Zachodniej i Środkowej. W Polsce na nielicznych stanowiskach w Sudetach, porasta łąki i górskie hale. Preferuje obszary o klimacie umiarkowanie chłodnym. Rośnie na stanowiskach umiarkowane nasłonecznionych, na glebach przeciętnie wilgotnych, słabo kwaśnych, średnio zwięzłych i umiarkowanie żyznych. W sprzyjających warunkach tworzy ogromne łany czego dowodem jest zdjęcie poniżej

Stanowisko naturalne wszewłogi, północne Alpy

Wszewłoga górska dorasta do 60 cm. Pędy kwiatowe proste wzniesione, dęte, o średnicy 4-20 mm, żebrowane i kanciasto bruzdowate, często porośnięte krótką, skierowaną w dół szczecinką. Nierozgałęziona lub tylko z 1-2 gałązkami. Liście delikatne w dotyku, wąskie, wielokrotnie pierzastosieczne, na długich ogonkach, bardzo obficie podzielone na nitkowate odcinki. Najcieńsze końce blaszki są włosowate. Nieliczne liście łodygowe, mniej podzielone, opatrzone pochwą. Liście odziomkowe na długich ogonkach, podłużne, pierzaste. Roztarte liście wydają bardzo przyjemną woń.

Wiosenne wschody wszewłogi

Kwiatostan typowy dla roślin baldaszkowatych, stanowi 6-15 baldaszków różnej długości zebranych w promienisty baldach złożony. Baldaszki mają szypułki z owłosioną stroną wewnętrzną. Kwiaty drobne, promieniste, o białych płatkach, czasem czerwonawych lub różowych.

Kwitnąca wszewłoga (2 letnia)

Ta sama wszewłoga jako roślina 5 letnia

Kwitnie od maja do sierpnia, zapylany jest głównie przez muchówki i chrząszcze. Po zmiażdżeniu wszewłoga górska (szczególnie owoce-nasiona) wydziela specyficzny, zapach. Owocem są brązowe rozłupki zamknięte eliptyczne lub jajowate długości do 8-10 mm.

Nasiona wszewłogi

Wszewłoga dobrze rośnie w typowej, bogatej w kompost i dobrze nawożonej organicznie ziemi ogrodowej. Preferuje stanowisko słoneczne, podłoże o pH obojętnym do lekko kwaśnego. Jest stosunkowo łatwa w uprawie, choć w pierwszych latach po wysianiu wolno rośnie. Pozyskanie roślin użytkowych z nasion wymaga trochę zabiegów i dużo cierpliwości. Najlepiej ją rozmnożyć poprzez letni podział karpy korzeniowej przez sadzonki z tzw „piętką”. Taki sposób w przeciągu kilku tygodni da nam sadzonkę, a w zasadzie nową roślinę która szybko przyrasta. Alternatywna metodą rozmnażania jest wysiew nasion. Nasiona wszewłogi jak większość selerowatych szybko tracą siłę kiełkowania. Zjawisko to szczególnie się nasila gdy nasiona są niewłaściwie przechowywane. Najlepiej je wysiać od razu na miejsce stałe zaraz po zbiorze. Siejemy po 2-3 nasiona dość płytko w rozstawie ok 30x30cm. Optymalny moment to taki gdy nasiona są już zupełnie dojrzałe i zaczynają się osypywać. Taki wysiew zapewni naturalna stratyfikację przez okres jesienno zimowy w gruncie, a siewki pojawią się na wiosnę w następnym roku. Nasiona możemy tez wysiać wiosną, ale przed siewem muszą przejść zimna 2-3 miesięczną stratyfikcję.

Samosiejka wszewłogi górskiej, dwa długie liski i pierwszy liść właściwy

Wysiana jesienią 2018 wprost do gruntu kiełkuje kwiecień 2019 w dużym procencie

Nasiona jakie posiadam w swojej ofercie to takie które pochodzą z ostatniego sezonu wegetacyjnego. Od samego zbioru są przechowywanie w niskiej temperaturze co znacznie wydłuża zdolność do kiełkowania. Co zrobić gdy nie mamy dostępu do takich nasion, a te kupione w sklepie internetowym zwykle są przesuszone. Ostatnia deska ratunku to dłuuuga zimna stratyfikacja i liczenie na cud. Pierwsze swoje wszewłogi kilka lat temu pozyskałem z takich nasion, przy czym na 100 zakupionych nasion stratyfikowanych przez 4 miesiące skiełkowały zaledwie kilka szt.

Połowa maja 2019 siewki przepikowane do doniczek P9

Małe siewki, szczególnie gdy wzejdą w dużym zagęszczeniu możemy przepikować do doniczek. Zabieg ten robimy bardzo ostrożnie, siewki mimo ze są bardzo małe 20-30mm posiadają bardzo głęboki system korzeniowy nawet 5-7cm. Jesienią sadzonki z doniczek przesadzamy na miejsce stałe, stosując ten sam co przy wysiewie rozstaw 30x30. Doświadczenie z kilkuletniej uprawie wszewłogi górskiej wykazuje że nie jest podatna na choroby i szkodniki. Nie wymaga więc żadnych oprysków, a zabiegi pielęgnacyjne ograniczają się do 2-3 odchwaszczania i spulchniania gleby. Zimą nie jest też specjalnie atakowana przez nornice, może to sprawa specyficznego zapachu.

Sadzonki wszewłogi uzyskane poprzez podział

Cała roślina jest lecznicza, surowcem zielarskim jest korzeń nasiona i ziele. Korzeń pozyskujemy późna jesienią w 4-5 roku po posadzenie. Zawiera cukier roślinny, gumy roślinne, olejki eteryczne, skrobię, olej, żywice i inne związki.

Niedźwiedzia siła wszewłogi górskiej

„Kto dobrze oczyszcza, ten dobrze leczy” – mawiała św. Hildegarda, a sposobów na gruntowne oczyszczanie podaje nam kilka. Planując wiosenny detoks, warto zacząć „od końca”, czyli narządów wydalniczych, których zadaniem jest skuteczne usunięcie szkodliwych produktów przemiany materii. Od ich drożności zależy szybkość i efekt dalszych etapów oczyszczania. Tyle w teorii, tymczasem wszyscy wiemy, że leniwe i przeciążone zimowa dietą jelita nie zawsze mogą się uporać ze zgromadzonym w nich materiałem, co skutkuje magazynowaniem się złogów i rozwojem wewnątrz chorobotwórczych bakterii. Udrożnienie oraz oczyszczenie jelit ze złogów jest kluczowym elementem w procesie oczyszczenia całego organizmu; przepełnione nie mogą wydalić produktów wytrąconych podczas oczyszczania wątroby lub nerek, co może prowadzić do poważnej intoksykacji pozostałych narządów. Jak więc wspomóc pracę jelit i odbudować ich strukturę bez podrażniania ich delikatnych ścian dodatkową dawką chemii?.

W walce o zdrowe jelita nadchodzi z pomocą Hildegarda, która chorobotwórcze patogeny z łatwością pokonuje działaniem „cenniejszej niż złoto” wszewłogi górskiej. Roślina ta, jak sugeruje mniszka, tępi wszystkie złe soki, tak oczyszczając człowieka, jak oczyszcza się garnek z pleśni. Nieprzypadkowe jest określenie wszewłogi mianem „niedźwiedziej siły”, bo ta delikatnie wyglądająca roślina działa w jelitach niczym najmocniejszy detergent. Usuwa wszelkie zalegające w nich złogi, toksyny oraz bakterie powstałe wskutek fermentacji zatrzymanego jedzenia. „Hildegardowe złoto” o sile działania na wielką skalę nie tylko udrażnia jelita. Regularnie spożywana odbudowuje kosmki jelitowe, a to sprzyja płynnemu i kompletnemu przesuwaniu się resztek pokarmowych po ich ścianach, aż do ostatecznego usunięcia ich z organizmu.

Żółciopędne, oczyszczające
Kwas ferulowy, kawowy i cynamonowy zawarte w korzeniu wszewłogi działają antyseptycznie, przeciwgnilnie i przeciwzapalnie na jelita odbudowując kosmki jelitowe i oczyszczając, ale też ochronnie na miąższ wątroby jednocześnie regenerując ją i wzmagając wydzielanie żółci. Ponad to zostaje przywrócona do równowagi praca całego układu trawiennego, wraz z wydalaniem złogów, niestrawionych resztek pokarmu i bakterii, które się na ich skutek tworzą, poprawieniem trawienia i przyswajania składników pokarmowych.

Moczopędne, przeciwreumatyczne, rozkurczowe
Działanie moczopędne i rozkurczowe zawdzięcza korzeń wszewłogi kumarynowcom, monoterpenom i ftalimidami w niej występującym m.in. ligustylidowi. Dzięki temu też , razem z moczem z organizmu usuwane są toksyny, kwas moczowy i chlorek sodu, co ma zbawienny wpływ w przypadku np. reumatyzmu i dny moczanowej, oraz kamicy nerkowej czy infekcji dróg moczowych. Spazmolityczne czyli rozkurczowe działanie wszewłogi górskiej na mięśnie gładkie np. układu pokarmowego, oddechowego, moczowego czy macicę przynosi ulgę w dolegliwościach tych obszarów takich jak niestrawność, zalegająca wydzielina w płucach i oskrzelach czy zaburzenia miesiączkowania.

Rozgrzewające, napotne, pobudzające krążenie
Wszewłoga górska oddziałuje w ciele pobudzając krążenie, rozszerzając naczynia krwionośne, wzmagając skurcze serca i rozgrzewając, działając jednocześnie napotnie co pomaga zwalczyć gorączkę. Kombinacja aktywnych związków i składników zawartych w korzeniu działa immunostymulująco, antydepresyjnie, mobilizując o do walki z przeziębieniem i osłabieniem. Dodatkowo wyciąg alkoholowy z korzenia poprzez zwiększenie ukrwienia narządów płciowych, pogłębia wrażliwość stref erogennych na bodźce. Jest to również znakomity środek mlekopędny dla matek karmiących piersią mających problemy ze zbyt mała ilością pokarmu.

Przeciwnowotworowe
Dzięki składnikom zawartym w korzeniu takim jak falkarinon czy kwasy fenolowe, które są antyutleniaczami wszewłoga górska wykazuje również działanie antynowotworowe. Kwas kawowy i ferulowy blokują związki kancerogenne, które powstają w trakcie metabolicznych przemian niektórych substancji rakotwórczych, np. 4-nitrochinolino-1-tlenków. Ponadto kwas kawowy przeciwdziała oksydacji lipoprotein, chroni również komórki przed uszkodzeniami, które mogłaby wywołać utleniona frakcja LDL- „zły cholesterol”. 

Data aktualizacji 30 10 2022