Rośliny
Yacon-jabłko ziemne (Polymnia sonchifolia)
 

Yacon to bulwiastą rośliną pochodzącą z regionu Andów. Należy do rodziny Astereae (Artrowatych) tej samej co topinambur. W Ameryce południowej znana i uprawiana od tysięcy lat. Pierwotnie uprawiana głównie przez Inków dla jej smacznych bulw wykorzystywanych jako energetyczne pożywienie. Yacon i jego bulwy był też wykorzystywany w rytuałach religijnych i kulturowych Inków. Obecnie dzięki badaniom naukowym, które potwierdzają jego pro zdrowotne właściwości uprawiany jest nie mal na całym świecie. W warunkach naturalnych jest to wieloletnia roślina mogąca osiągnąć 2,5-3 metrów wysokości. Najważniejszą częścią rośliny są podłużne podziemne bulwy, przypominające ziemniaki. Bulwy te często nazywane są „jabłkiem ziemnym” lub też z względu na podłużny kształt „gruszką ziemna”. Przeciętna roślina wytwarza ich ok 10-20szt, każda bulwa o masie 200-400g. W sprzyjających warunkach bulwy te osiągają długość do 40cm i masę do 2kg. Na przestrzeni lat powstało wiele odmian Yaconu, jego bulwy mogą być okrągłe lub wrzecionowate, o barwie od prawie białej, kremowej, różowej, fioletowej, do prawie ciemno brązowej. Bulwy pokryte są grubą, prawie 2mm skórką, a ich miąższ jest kruchy soczysty i słodki. Bulwy te mogą być spożywane zarówno na surowo jak i po przetworzeniu, a ich smak określany jest jako kombinacja smaku arbuza i jabłka. Można z nich robić chrupki płatki, oraz drzemy syropy i soki. Część nadziemną stanowią łodygi, mające wysoką wartość użytkową, duże liście oraz kwiaty z żółtymi, promieniście ułożonymi płatkami. Łodygi są grube, walcowate lub żebrowane, w górnej części gęsto omszone, promieniście rozchylają się na zewnątrz. Młode łodygi są gruboszowate, natomiast w starszym wieku drewnieją. Liście są duże, ciemnozielone, ułożone naprzeciwlegle. Kształtem przypominają trójkąt lub serce, a ich długość może dochodzić do 30 cm. Karbowane blaszki liściowe są silnie omszone. Zapylenie następuje tylko z osobnikiem innej odmiany. Owocem jest niełupka, niedojrzałe owoce mają barwę fioletową, natomiast w miarę dojrzewania stają się czarne.

 

yaco1.jpg

Yakon sadzonka

Yacon jak na roślinę rodem z wysokich And jest stosunkowo łatwy w uprawie. Ma silne właściwości adaptacyjne do nowych warunków środowiskowych, W warunkach naturalnych rośnie w wysokich Andach na obszarach od 500-2750 m n.p.m., i jest roślina "krótkiego dnia". Tymczasem okazuje się, ze doskonale radzi sobie nawet na obszarach na wysokości morza. Z danych jakie można znaleźć w sieci wynika że z powodzeniem uprawiany jest w USA, Europie, Japonii i Nowej Zelandii. W Europie główne uprawy to Czechy, Włochy i Francja, gdzie nazywany jest „poirre te terre” gruszka ziemna. Yacon posiada także wybitne zdolności adaptacyjne do zmiennych warunków glebowych i oświetlenia. Dobrze rośnie w typowej ziemi ogrodowej bogatej w kompost, w pełnym słońcu jak i lekko zacieniony, na ziemiach o ph lekko zasadowego do lekko kwaśnego. Toleruje duże dobowe wahania temperatur, typowe dla gór. Posadzony w tunelu foliowym wykazuje dużą zdolność transpiracji, dlatego też odpowiednie nawadnianie jest warunkiem niezbędnym do prawidłowego jej wzrostu. Z powodzeniem wytrzymuje 40 stopni, a optymalna temp. wzrostu to 18-25 st. Niestety dolnych zakres temp jaki jest w stanie tolerować to ok. 3-4 stopnie. Yacon więc w naszych warunkach klimatycznych należy traktować jako roślinę jednoroczną, podobnie jak pomidory czy paprykę

 

yaco2.jpg

Yakon wymaga sporej donicy

Yacon rozmnażamy poprzez wysiew nasion, sadzenie pędów i bulw podziemnych, oraz poprzez sadzonki zielne. Przy siewie i optymalnych zabiegach agrotechnicznych bulwy są gotowe do zbioru po 8-10 miesiącach, czyli uprawa wymaga ogrzewanej szklarni. Sadząc „podpędzone” bulwy do gruntu na początku maja, Yacon będzie gotowy do zbioru na przełomie września i października. Z względu na kapryśne Polskie lato, warto Yacona posadzić w odpowiednio wysokim tunelu foliowym. Nie jest atakowany przez szkodniki, nie wymaga oprysków, a jedynie częstego podlewania i kilku krotnego zasilania nawozami wieloskładnikowymi.

yaco10.jpg

Wymaga też wysokiego namiotu

Jak już wspomniałem z względów ekonomicznych najlepszym sposobem rozmnażania jest posadzenie bulw korzennych. Jesienią po wykopaniu Yacona należy oddzielić bulwy jadalne przeznaczone do konsumpcji, od pędów kłączowych. Pędy te przechowujemy w pojemniku (duże wiadro) z ziemia-piaskiem w chłodnym pomieszczeniu np. piwnica.

 

yaco3.jpg

Sposób przechowania bulw rozmnożeniowych z cała rośliną

yaco9.jpg

Kłącze po otrzepaniu ziemi widoczne sadzeniaki

yaco11.jpg

Wschodzące Yacony doniczka P9

Wiosną należy je przenieść do cieplejszego pomieszczenia, a gdy warunki polowe pozwolą przesadzamy je podobnie jak ziemniaki sadzeniaki na miejsce stałe.

 

yaco4.jpg

Yakon silnie się rozkrzewia

W zależności od warunków i odmiany przy uprawach wielkoprodukcyjnych Yacon stwarza możliwości osiągnięcia plonów na poziomie 60-70 t/ha. W warunkach uprawy amatorskich tak jak moja, wykopanie spod jednej rośliny ponad 5kg smacznych bulw traktuje jak duży sukces. Yacon jest dość „żarłoczny” co rekompensowane jest silnym wzrostem rośliny. Wraz z wzrostem silnie się krzewi, z nasad liści podobnie jak u pomidorów wyrastają tzw „wilki”. Odrosty te należy usuwać, można je też wykorzystać jako sadzonki zielne. Zerwane jak mają ok 5-10 cm, sadzimy bezpośrednio do ziemi (tunel foliowy), ziemię w koło sadzonki dobrze uciskamy i podlewamy. Sadzonki szybko się ukorzeniają, a posadzone w miarę wcześni jeszcze do jesieni zdążą wytworzyć odpowiednie bulwy zdolne od zbioru, te posadzone później przeznaczamy na sadzeniaki na rok następny. Bulwy yacona są bardzo delikatne i kruche dlatego najlepiej wykopać go w całości, otrzepać z nadmiaru ziemi i dopiero potem podzielić.

yaco5.jpg

yaco6.jpg

Kwitnący Yakon 

Yacon od tysięcy lat stosowany był w diecie i ziołolecznictwie Inków. Z czasem głównie za sprawa Hiszpanów stał się także popularny na stołach europejskich. Bardzo wcześnie potwierdzono jego właściwości lecznicze, zawiera bowiem ok. 20 różnych cennych aminokwasów, błonnik, potas, wapń, magnez, żelazo, fosfor, karoten, magnez, witaminy A, B1, B2, C oraz enzymy. Bulwa Yaconu zawiera aż do 67% fruktooligosacharydów (FOS). FOS to unikalny rodzaj cukrów, które nie mogą być wchłaniane przez organizm. Spożywane trafiają do jelit, gdzie są fermentowane przez mikroflorę jelitową (głównie bakterie Bifidobacterium i Lactobacillus). Podczas tej fermentacji mają nawet wspomagać naturalną produkcję beta-glukanów, które odgrywają rolę immunostymulatora. Cukry te można porównać do prebiotyku, pokarmu dla "przyjaznych" bakterii w jelicie grubym. Dzięki ich obecności w jelitach obniża się poziom pH, poziom cholesterolu, a także poprawia prawidłową mikroflorę jelit.

yaco7.jpg

5kg bulw z jednej rośliny

yaco8.jpg

Jadalne bulwy

Yacon to nie tylko bulwy, również liście są jadalne i lecznicze. Zawierają podobne składniki co bulwy, ponadto zawierają kwas chlorogenowy, kawowy i ferulowy, co czyni napar z liści doskonałym probiotykiem o właściwościach antyoksydacyjnych. Napar z liści usuwa wolne rodniki, spowalnia starzenie się organizmu, pomaga zapobiegać nowotworom i miażdżycy. Herbatka z liści yaconu jest znakomita dla diabetyków, a przy dłuższym stosowaniu można jej działanie porównać do insuliny.
 

WSKAZANIA

wspomaganie leczenia cukrzycy, w tym cukrzycy insulinozależnej

oczyszczanie organizmu z toksyn i wolnych rodników – antyoksydant

ochrona wątroby

nadciśnienie tętnicze

stany zapalne: pęcherza i nerek, wątroby, stawów, jelit

po kuracjach antybiotykami, kiedy jest konieczna odbudowa flory bakteryjnej 

otyłość 

zaparcia

bezsenność

zapalenie stawów

choroba nerek

problemy związane z trawieniem

arterio-skleroza

wysoki poziom cholesterolu i trójglicerydów.
 

Z fantastycznych właściwości Yaconu mogą korzystać nie tylko chorzy na cukrzycę, czy osoby z innymi niedomaganiami. Roślina ta opóźnia procesy starzenia się, w tym widoczne efekty starzenia się skóry. Może sprawić, że nie tylko będziemy się czuć młodo, ale także młodo wyglądać. Tak więc Yacon to – podobnie jak Maca i Uncaria tomentosa – roślina, która robi zawrotną karierę międzynarodową. Poza Ameryką Południową jest już uprawiana na szeroką skalę w Japonii, Nowej Zelandii, USA, na Tajwanie, a powoli zaczyna także pojawiać się w Europie. Warto więc spróbować i posadzić Yacona w własnym ogrodzie

Aktualizacja 10 09 2022

 


Handzlówka 2017
Wszelki prawa zastrzeżone, kopiowanie zdjęć i tekstów bez zgody autora zabronione