Doględa mocna, doględa wielka (Grindelia robusta) – gatunek byliny z rodziny astrowatych (Asteraceae). W warunkach naturalnych występuje w zachodnich rejonach obu Ameryk, porastając nadmorskie plaże i wydmy, suche łaki i pobocza dróg. W Polsce spotykana w ogrodach botanicznych, w uprawach zielarskich i prywatnych kolekcjach jako roślina ozdobna i lecznicza. W pierwszym roku po posianiu pojawia się tylko rozeta liści odziomkowych. W drugim i kolejnych latach dorasta do 100 cm wysokości. Pędy rozgałęzione pokryte naprzeciwległymi mięsistymi liśćmi. Liści podłużne sercowate, na obrzeżach piłkowane. Zwieńczenia pędów stanowią zebrane w koszyczki żółte pomarańczowe kwiaty podobne do stokrotki. W okresie kwitnienia wszystkie nadziemne organy z wyjątkiem kwiatów okryte są mlecznobiałą żywicą. Roślinę w medycynie ludowej jako piersi używali Indianie Ameryki Północnej. Czejeni używali żywicę kwiecia na choroby skóry. Czarne Stopy wykorzystywali ekstrakty z korzenia przy dolegliwościach wątrobowych. Ekstrakty z żywicy stosowano na przeziębienia, bóle brzucha, a czasem jako środki antykoncepcyjne. Preparaty z doględy stosowane są także pomocniczy jako lek w białaczce oraz przewlekłym gośćcu stawowym i mięśniowym.

Surowcem zielarskim jest ziele. Doględa zawiera mnóstwo żywic które stanowią aż 20% jej całej masy. Wśród żywic znajduje się kwas grindelinowy, także olejki eteryczne odstraszający insekty i owady. W żywicach znajdują się flawonoidy i garbniki, nieliczne saponiny, śladowe fitosterole, sole mineralne i związki goryczkowe, które mają pozytywny wpływ na organizm ludzki, jego kondycję i zdrowie. Ziele zbierane wraz z kwiatami w okresie kwitnienia, przełom lipca i sierpnia. Zebrane pędy powinny posiadać około 25 centymetrów. Zebrane ziele należy wysuszyć w ciepłym i przewiewnym miejscu bez dostępu słońca. Uzyskany w ten sposób surowiec jest składnikiem bazowym lub dodatkiem wielu preparatów, w tym syropów wykrztuśnych i wzmacniających. Wyciągi alkoholowe z ziela działają rozkurczowo na mięśnie gładkie oskrzeli i przewodu pokarmowego, przywracają ich prawidłowe napięcie. Upłynniając śluz zalegający w górnych drogach oddechowych, ułatwiają jego odkrztuszanie. Właściwości antybakteryjne i antyseptyczne leczą stany zapalne gardła i oskrzeli. Dzięki właściwościom rozkurczowego na przewód pokarmowy wyciągi łagodzą bóle brzucha. Doględa jest skutecznym zielem na astmę. Działa wykrztuśnie i rozkurczowo. Według wielu badań roślina także odczula zakończenia nerwowe i stabilizuje rytm serca zwalniając jego bicie. Tym samym wzmacnia serce i układ krwionośny a także uspokaja wpływając pozytywnie na układ nerwowy.

Wyciągi alkoholowe z doględy z powodzeniem mogą być także stosowane zewnętrznie w leczeniu wykwitów skórnych, chorób alergicznych, działając przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i przeciwalergicznie. Skutecznie leczą poparzenia i dezynfekuje rany.

Lepka wydzielina na pąkach kwiatowych

Preparatów z doględy nie powinno się stosować przy ostrych stanach zapalnych przewodu pokarmowego i jelit. Zbyt dawki doględy mogą wywołać stany narkotyczne, a także obniżenie ciśnienia krwi, zwolnienie oddechu i podrażnienie przewodu moczowego.

Nasiona doględy

Doględa jest łatwa w uprawie. Jest to typowa roślina nadmorska i jako taka toleruje zasolenie podłoża. Do uprawy nie musimy jednak "dosalać" podłoża. Dobrze rośnie w typowej ziemi ogrodowej, głęboko zdrenowanej z dodatkiem piasku. Stanowisko słoneczne, najlepiej osłonięte. Doględę rozmnażamy poprzez wysiew nasion wczesna wiosna lub poprzez sadzonki zielne pozyskiwane przez podział kłączy późnym latem. Najprostszym sposób rozmnażania, to wysiew nasion i zrobienie rozsady doniczkowej. Nasiona moczymy przez 24h w letniej niechlorowanej wodzie. Następnie wysiewamy do pojemnika. Podłoże to jak zwykle powinno zapewnić łatwość kiełkowania, czyli mieszanina torfu i piasku 1:1. Siejemy poprzez rozsypanie nasion na powierzchni, następnie nasiona przykrywamy cienką warstwa ziemi i dobrze podlewamy. Pierwsze siewki pokazują się po ok. 2-3 tygodniach.

Sadzonka doględy doniczka P8

W fazie 2-3 liście siewki przesadzamy do doniczek np P9. Po kilku kolejnych tygodniach, gdy dobrze przerośnie bryła korzeniowa, możemy je wysadzić na miejsce stałe do ogrodu. Kilku letnie doględy maja spore wymiary, dlatego sadzonki sadzimy w rozstawie 30x30 lub większej. W naszym klimacie doględa nie ma szkodników, nie jest tez atakowana przez patogeny grzybowe. Zabiegi agrotechniczne ograniczają się do odchwaszczanie w pierwszym okresie po posadzeniu i uzupełnianiu niedoborów wody w okresie letnich upałów.