Rośliny
Cytryniec Chiński (Schisandra chinensis)

Cytryniec Chiński jest pnączem rosnącym w wilgotnych lasach od Mandżurii po Bliski Wschód. Nazywany jest „roślina o pięciu smakach”, słodkiej skórze, kwaśnym miąższu, cierpkich gorzkich nasionach z żywicznym posmakiem i słonych jądrach nasion. Dziko występuje w północnych Chinach, półwyspie Koreańskim wyspach Kurylskich, głównie w strefie 200-500m n.p.m. W naturze dorasta do dużych rozmiarów, a jego pędy często osiągają długość 10m, a przyrosty roczne nawet 1m. W naszej strefie klimatycznej tak okazałej rośliny nie wyhodujemy, a wysokość 3-4m należy uznać za spore osiągnięcie. Jego cienkie i zdrewniałem pędy wiją się prawoskrętnie i dla wzrostu potrzebują podpór. Idealnym miejscem dla cytryńca jest ściana altany czy budynku na której łatwo można zamontować podpory, w formie pergoli czy pionowo poprowadzonych drutów po których wije się jak bluszcz.

cyt1.JPG

Cytryniec prowadzony przy budynku z osłoną w postaci parawanu z czarnej agrowłókniny

cyt2.JPG

Cytryniec prowadzony na podporach

cyt3.JPG

Cytryniec na otwartej przestrzeni na pergoli z 3 metrowej siatki leśnej

Wybierając stanowisko należy pamiętać że cytryniec ma bardzo płytki system korzeniowy stąd lubi podłoże stale wilgotne, o odczynie obojętnym do lekko kwaśnego. Należy unikać stanowisk o ekspozycji południowej, a w okresie suszy wymaga ściółkowania i obfitego podlewania. Jeżeli już musimy posadzić cytryniec na stanowisku południowym, to szukajmy takiego miejsca, by roślina miała „głowę” w słońcu, a „nogi” w cieniu.

cyt5.JPG

Pierwsze owoce tu jeszcze zielone

cyt4.JPG

Pierwsze owoce, żółte końce liści to efekt zbytniej ekspozycji na słońce i małej ilości wody

Pierwotnie dziki cytryniec był roślina jednopienny, jednak te dostępne na naszym rynku są w większości dwupienne, oznacza to że jedna roślina wytwarza zarówno kwiaty żeńskie jak męskie. Wystarczy więc posadzić jedna roślinę by cieszyć się owocami. Dla lepszego owocowania optymalne jest posadzenie kilku roślin obok siebie. Nasiona cytryńca mają charakterystyczny kształt nerkowca, są stosunkowo małe 3-4 mm i szerokie na 1,5-2mm. Świeże nasiona wyjęte z owoców są błyszczące koloru żółtobrązowego, po przeschnięciu matowieją i są ciemniejsze

cytry_nasio.jpg

Nasiona cytryńca

Cytryniec Chiński możemy rozmnażać przez wysiew nasion, sadzonki zielne i poprzez odrosty korzeniowe. Nasiona cytryńca wysiane wprost do gruntu kiełkują w małym procencie, a powodem tego jest twarda praktycznie wodoodporna skorupka-otoczka nasiona. Aby zwiększyć odsetek skiełkowanych nasion należy je poddać stratyfikacji, a przedtem skaryfikacji. Skaryfikacje polega na mechanicznym uszkodzeniu łupinki nasiona tak by do jego wnętrza łatwo docierała woda i tlen. Zabieg ten możemy wykonać pocierając kilkakrotnie ziarnem po powierzchni papieru ściernego (gradacji np. 100-120) tak by miejscowo przetrzeć skorupkę nasiona, ale by nie uszkodzić owocni. Następnie nasiona moczymy w wodzie o temp pokojowej przez 6 dni, pamiętając by wodę zmieniać przynajmniej raz na dobę. Tak przygotowane nasiona poddajemy stratyfikacji w wilgotnym piasku przez 30 dni w temp. ok 0-5 st. C. Optymalnym miejscem jest dolna półka w lodówce. Stratyfikacje prowadzimy w małym otwartym pudełku. Piasek powinien być wilgotny, ale nie przelany, a w razie potrzeby uzupełniamy wodę. Po kilku tygodniach zaczynają pojawiać się kiełki. Delikatnie wyjmujemy nasiona i przesadzamy do doniczek z mieszaniną ziemi torfowej i grubego piasku.

cyt7.JPG

Siewka pierwsze listki cytryńca


Gdy siewki trochę podrosną i wypuszcza drugie liście możemy je przesadzić na miejsce stałe. Cytryniec pochodzący z siewu dość późno wchodzi w okres owocowania, przeważnie w 4-6 roku od wysiania. Zdecydowania lepszym sposobem jest rozmnażanie przez ukorzenianie sadzonek zielnych, odrostów korzeniowych, czy odkłady. Takie sadzonki wydają pierwszy plon już w drugim roku po posadzeniu i mamy gwarancje że roślina zachowa cechy- płeć rośliny matecznej. Planując pozyskanie siewek z nasion należy uwzględnić też ze uzyskany materiał szkółkarski może stracić właściwości rośliny dwupiennej, a otrzymane sadzonki będą jednopienne, co stwierdzimy dopiero po kilku latach gdy zakwitną po raz pierwszy

cyt8.JPG

Owoce roślin 3 letnich i starszych

cyt10.jpg

Odmiana wielkoowocowa Sadova No1

cyt9.JPG

Odmiana wielkoowocowa Sadova No 1

Wymagania uprawowe są niewielkie. Przez pierwsze kilka lat po posadzeniu cytryniec rośnie swobodnie, a jedynym zabiegiem pielęgnacyjnym jest odchwaszczanie i spulchnianie ziemi. Na stanowiskach południowych może wymagać ściółkowania, tak by w upalne letnie dni nie przesychały korzenie. Pierwszym objawem takiej sytuacji jest przebarwianie się obrzeży liści najpierw na żółto, potem liście więdną i usychają.
Roślina wytwarza kilka do kilkunastu pędów wzniesionych na których w następnych latach pojawiają się owoce, oraz nie owocujące pędy płożące. Pędy te przed rozpoczęciem wegetacji (marzec-kwiecień) należy wycinać by wzmocnić pędy owocujące i pobudzić roślinę do intensywnego wzrostu i owocowania.

Pierwsze wzmianki o cytryńcu jako roślinie leczniczej pochodzą i chińskiej farmakopei z roku 250 p.n.e. Tam też po raz pierwszy nazwano go owocem o pięciu smakach. Lecznicza jest cała roślina, choć głównie wykorzystywane są tylko owoce nasiona i liście. W owocach znajdują się kwasy organiczne (głównie cytrynowy, jabłkowy i winowy), flawonoidy, antocyjany, garbniki, różne olejki eteryczne i witamina C. Owoce zawierają też węglowodany, białka, kwasy tłuszczowe, oraz w śladowych ilościach wapń, magnez, fosfor, potas, sód, glin, cynę, żelazo, mangan i kobalt. W tradycyjnej medycynie chiński (TCM) cytryniec stosowany jest jako środek stymulujący i tonizujący centralny ośrodek nerwowy. W efekcie podania cytryńca uzyskujemy znaczna poprawę stanu psychicznego i fizycznego (nawet o 35%). Jest to typowa roślina adaptogenna, pozwalająca podejmować zwiększony wysiłek w niekorzystnych warunkach. Surowe owoce nie nadają się do bezpośredniej konsumpcji (kwestia smaku), mając jednak takie świeże owoce warto spróbować (koniecznie z rozgryzioną pestka). Z świeżych owoców robimy nalewki i wyciągi, możemy je suszyć na zimowe herbatki energetyzujące.

lisciecy.jpg

Liście cytryńca

Doskonałym surowcem zielarskim są też liście i młode pędy cytryńca, które można wykorzystywać na herbatki w postaci świeżej, jak i suszonej w okresie zimowym. W każdym z przypadków należy pamiętać by preparatów z cytryńca nie stosować w godzinach wieczornych, bo może powodować kłopoty z zasypianiem.

Naturalną koleją rzeczy w tym miejscu powinny pojawić się przepisy i porady jak stosować preparaty z cytryńca chińskiego. Internet jest pełny tego typu porad i przepisów, a intencja tej strony jest prezentacja i pomoc w uprawie, a nie ziołolecznictwo.

 


 


Handzlówka 2017
Wszelki prawa zastrzeżone, kopiowanie zdjęć i tekstów bez zgody autora zabronione