Rącznik pospolity

Rącznik kasztanowiec (Ricinus communis) - należący do rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae). Pochodzi prawdopodobnie z północno-wschodniej Afryki i Bliskiego Wschodu. Nazwa pochodzi od słowa Ricinus, oznaczającego owczy kleszcz, ze względu na nasiona rącznika przypominającego kleszcza. W stanie dzikim rącznik może osiągnąć, nawet 6-8 metrów, w warunkach krajowych przy dobrym nawożeniu i ciepłym lecie osiągają około 2 metrów. Charakteryzuje się bardzo dużymi, dłoniastymi liśćmi o średnicy około 25 cm. W warunkach krajowych spotykane są dwie odmiany zielona i czerwona. Rącznik to roślina jednopienna. Kwiaty zebrane w grona osadzone grupowo osobno dla każdej płci, o pięciodziałkowym okwiecie, najczęściej wiatropylne, męskie skupione w dolej części kwiatostanu, zredukowane są do pojedynczych, ale rozgałęzionych pręcików. Kwiaty słupkowe zebrane w górnej części kwiatostanu, z 3-5 dzielnym okwiatem. Owocem są brodawkowato-kolczaste, trójkomorowe torebki nasienne, pękająca wzdłuż trzech szwów. W każdej komorze torebki znajduje się jedno spore nasiono. Nasiona o wielkości do 1-1,5 cm mają kształt owalny, ze szwem po brzusznej stronie, o twardej łupinie nasiennej, lśniące i mozaikowato zabarwione w różnych kolorach.

Rącznik odmiana czerwona.

Rącznik odmiana zielona.

Rącznik wymaga stanowiska słonecznego, wilgotnej, żyznej i zasobnej w składniki pokarmowe gleby. Wymaga podlewania i dokarmiania, wówczas osiąga znaczące rozmiary. Innym czynnikiem wpływającym na ostateczne rozmiary rośliny jest tez termin wysiewu, im zrobimy to szybciej tym nasz racznik będzie większy. Siew możemy zrobić bezpośrednio do gruntu, ale tu jesteśmy ograniczeni warunkami klimatycznymi. Rącznik jako roślina ciepłolubna nie toleruje nocnych przymrozków. Pierwszy możliwy termin wysiewu to początek maja, tak by skiełkował po „zimnych ogrodnikach”. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest wysiew do pojemników i przygotowanie rozsady.

Gniazda nasienne w zbliżeniu

Nasiona rącznika

Nasiona po uprzednim namoczeniu (ok 24h) w niechlorowanej wodzie wysiewamy do sporych doniczek ok 1-2 litry. Podłoże to typowa ziemia ogrodowa, siejemy pojedynczo na głębokość 2-3 cm. Tak przygotowane doniczki ustawiamy w ciepłym pomieszczeniu i dobrze podlewamy. Pierwsze wschody pojawiają się po 2-3 tygodniach. Młode siewki podlewamy nie dopuszczając do przelania bo wtedy mogą zgnić, dotyczy to także wysianych nasion które są wrażliwe na przelanie. Gdy nasiona skiełkują i pojawia się pierwsze liście, należy im zapewnić dostęp do światła. Doniczki ustawiamy na parapecie okna lub w szklarni najlepiej ogrzewanej.

Rozsadza rącznika jest wrażliwa na nocne chłody, dlatego tez na miejsce stałe rośliny przesadzamy dopiero w 2 połowie maja, podobnie jak pomidory. Optymalne stanowisko to pełne słońce i osłonięte od wiatru, na przewiewnych stanowiskach raczniki wymagają palików podobnie jak pomidory.

Rącznik jako roślina lecznicza ma szerokie zastosowanie w medycynie, równocześnie jest silnie trujący. Dlatego w swoim zestawieniu umieściłem go w zakładce „rośliny kolekcjonerskie”. W naszych ogrodach sadzony z względu na efektowny wygląd, oraz co najważniejsze stanowi doskonały odstraszacz gryzoni. Sadzą go pierwszy raz nie wierzyłem w jego skuteczność. Miłym zaskoczeniem był fakt że grządki obsadzone racznikiem były mijane przez krety i nornice wielkim łukiem. Co ciekawe jest też skutecznym odstraszaczem turkucia podjadka, podobnie jak dostępne w handlu preparaty robione na bazie odpadów uzyskiwanych w procesie tłoczenia oleju z nasion rącznika. 

Aktualizacja 1 01 2025