Marchewnik Anyżowy
Marchewnik anyżowy (Myrrhis odorata) - zwany też wonny – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. W warunkach naturalnych występuje w Alpach, Pirenejach, na Płw. Bałkańskim i Skandynawii. W Polsce jego naturalne stanowiska to zdziczałe formy z byłej uprawy, główne na dolnym Śląsku (Sudety) i nieliczne na pomorzu. Spotkać go można na półcienistych obrzeżach wilgotnych łąk, wzdłuż cieków wodnych i strumyków. Znany botanik potwierdza jego występowanie wzdłuż potoków w Górach Kamiennych i Sowich. Marchewnik to okazała roślina dwuletnia, lub bylina zależnie od sposobu uprawy. W pierwszym roku po wysianiu pojawiają się liście rozetowe. W drugi każda roślina wytwarza kilka pędów kwiatowych, wydaje nasiona i zanika. Jeżeli w drugim i kolejnych latach odpowiednio wcześnie usuniemy zalążki pędów kwiatowych, roślina nie wyda nasion i pozostanie w ogrodzie na kolejny sezon. Marchewnik to okazała roślina w sprzyjających warunkach dorasta do 100 cm wysokości (typ 60-80). Pokrojem przypomina trybule leśną Anthriscus sylvestris występuje też w podobnych stanowiskach. Trudno jednak pomylić te gatunki.
Dwuletni marchewnik
Marchewnik ma miękkie, lekko kutnerowate licie o przyjemnym anyżowym zapachu, trybula ma liście nagie i charakterystyczny pietruszkowaty zapach. Cechą charakterystyczną dla marchewnika są białe nieliczne i nieregularne przebarwienia na obrzeżach liści, miejsca jakby pozbawione pigmentu.
Białe przebarwienia na marchewniku
Początkiem lata w drugim i kolejnych latach uprawy wśród kępy delikatnie owłosionych, pokrojem przypominają paproć liści pojawiają się pędy kwiatowe. Pędy zazwyczaj kilka, zwieńczone płaskimi baldachimami składającymi się z małych białych kwiatów wyglądających jak pękające małe gwiazdki. Marchewnik kwitnie od czerwca do sierpnia, a czasem nawet dłużej. Każdy kwiat składa się z 5 oddzielnych płatków, niektóre kwiaty, zwykle te na zewnątrz baldachimu mogą być większe niż te w środku. Każdy kwiat ma 5 długich pręcików, pylników początkowo białe zmieniające na szare wraz z ich dojrzewaniem. Zapylone kwiaty wytwarzają niezwykle duże nasiona ok 2-2,5cm każde. Nasiona początkowo zielone wraz z dojrzewaniem zmieniają kolor na brązowy, te zupełnie dojrzałe są prawie czarne i błyszczące. Cała roślina szczególnie w upalne dni wydziela miły anyżowy zapach.
Kwitnący i zawiązujący nasiona marchewnik
Dojrzewające nasiona marchewnika
Marchewnik jako roślina z naszej strefy klimatycznej jest zupełnie mrozoodporny, z powodzeniem wytrzymuje spadki temperatury nawet do - 40 st. Dobrze rośnie w głęboko spulchnionej ziemi ogrodowej z duża zawartością substancji organicznej. Wybierając stanowisko warto też uwzględnić jego wymagania słoneczne, preferuje pełne słonce jak i półcień, oraz wilgotność podłoża. Optymalne to takie które jest stale wilgotne. Marchewnika rozmnażamy poprzez wysiew nasion i tu kończą się dobre wiadomości. Nasiona marchewnika jak większość selerowatych szybko tracą zdolność kiełkowania. Najepszym terminem wysiewu jest jesień, a optymalnym wysianie nasiona zaraz po zbiorze. Piszę wysianie gdyż marchewnik z względu na wielkość nasion nie daje samosiewu. Nasiona są duże i po opadnięciu pozostają na powierzchni ziemi. Ich aromat i słodycz sprawia że są przysmakiem dla wielu gryzoni buszujących jesienią i zimą w naszych ogrodach.
Nasiona marchewnika
Marchewnik jako roślina korzeniowa źle toleruje przesadzanie, nawet gdy jest mała siewką. Z tego to powodu najlepiej jest go wysiać od razu na miejsce stałe. Zebrane nasiona siejemy po 1-3 szt bezpośrednio gruntu na głębokość 2-3 cm w rozstawach 40x40 lub większych. Nasiona w ogrodzie w okresie zimowego spoczynku przejdą naturalną stratyfikację. Wiosną gdy siewki trochę podrosną należy je przerzedzić i na każdym stanowisku pozostawiamy tylko jedną, tę największą. Pozostałe sadzimy w innym miejscu pojedynczo w rozstawach 40x40 cm lub większych.
Siewki marchewnika kiełkujące w ogrodzie
Wysiew wiosenny jest również możliwy, ale nasiona należy poddać długiej zimnej stratyfikacji, która nie zawsze przyniesie zakładane efekty. Nasiona najpierw należy namoczyć w zimnej nie chlorowanej wodzie przez 1-2 dni. W czasie moczenia nasion wodę należy kilka razy zmienić. Następnie przygotowujemy mieszaninę drobnego piasku i odkwaszonego torfu w proporcjach 1:1. Tak przygotowane podłoże mieszamy z nasionami i umieszczamy w małym pojemniku (np. kubek po serku) i obficie zraszamy. Pojemnik (otwarty) umieszczamy w lodówce (nie zamrażarka) na okres 2-3 miesięcy. Okresowo kontrolujemy wilgotność podłoża, tak by nie dopuścić do przyschnięcia. W razie potrzeby uzupełniamy wodę, by podłoże było wilgotne, a nie zalane wodą. Zbyt duża ilość wody rozwinie procesy gnilne i nasiona się zmarnują. Po okresie stratyfikacji nasiona należy wydobyć z piasku i wysiać do gruntu jak w opisie powyżej, czyli tym dotyczącego wysiewu jesiennego. Nie podaje tu konkretnych terminów wysiewu, wszystko zależy od momentu w jakim rozpoczniemy stratyfikację. Ważne by trwała przynajmniej 2 miesiące, im dłużej tym większe szanse że nasiona się „obudzą” i skiełkują. Nie należy jednak zbyt długo czekać, marchewnik zdecydowanie lepiej kiełkuje w chłodniejsze dni, dlatego odradzam wysiewanie tej rośliny w domu gdyż jest za ciepło. Wysiany w lato ma znikome szanse na skiełkowanie, nasiona pozostawione w ziemi czasem skiełkują wiosną roku następnego.
Inną choć kontrowersyjną metodą rozmnażania jest rozmnażanie poprzez sadzonki korzeniowe z tzw „piętką”. Sadzonki takie pozyskujemy z roślin matecznej w drugim roku uprawy. W okresie gdy pozyskujemy kłącza marchewnika na cele kulinarne, odcinamy korzenie boczne, te które posiadają przynajmniej jedno „oczko”. Tak pozyskane sadzonki sadzimy ponownie do ziemi, albo większych doniczek, zwracając uwagę by nie uszkodzić korzenia i by był posadzony możliwie pionowo. Tak pozyskane sadzonki z roślin 2 letnich mają tendencję do zakwitania. Przed posadzeniem na miejsce stałe należy usunąć pęd kwiatowy, by marchewnik przezimował i zakwitł w następnym roku.
Kwitnące sadzonki wyhodowane z tzw. „piętki”
Marchewnik nie wymaga zbyt wielu starań, by cieszyć się jego obecnością w ogrodzie. Nie posiada naturalnych szkodników i wrogów w naszym warunkach. Jedynym problem może stanowić obecność nornic i innych gryzoni w ogrodzie, które uwielbiają jego słodkie korzenie. Czasem na liściach pojawiają się białe plamy, nie są objawem chorób, a jedynie jego cechą charakterystyczną tej rośliny. Zabiegi agrotechniczne ograniczają się do okresowego odchwaszczania szczególnie w pierwszym roku uprawy i okresowego podlewania. Jak już wspominałem na wstępie jest to roślina dwuletnia, co oznacza że w drugim roku gdy wyda nasiona zanika. Jej żywotność możemy w prosty sposób wydłużyć o kolejny rok, wystarczy że w odpowiednim momencie usuniemy zalążki pędów kwiatowych. W efekcie czego roślina nie zakwitnie, i nie wyda nasion tym samym pozostanie z nami na kolejny rok. Obrywanie pędów kwiatowych ma też uzasadnienie kulinarne, pozyskiwane z takich roślin liście i kłącze mają bardziej wyrazisty aromat i smak.
Aktualizacja 26 12 2024