Doględa mocna
Doględa mocna, doględa wielka (Grindelia robusta) – gatunek byliny z rodziny astrowatych (Asteraceae). W warunkach naturalnych występuje w zachodnich rejonach obu Ameryk, porastając nadmorskie plaże i wydmy, suche łąki i pobocza dróg. W Polsce spotykana w ogrodach botanicznych, w uprawach zielarskich i prywatnych kolekcjach jako roślina ozdobna i lecznicza. W pierwszym roku po posianiu pojawia się tylko rozeta liści odziomkowych. W drugim i kolejnych latach dorasta do 100 cm wysokości. Pędy rozgałęzione pokryte naprzeciwległymi mięsistymi liśćmi. Liści podłużne sercowate, na obrzeżach piłkowane. Zwieńczenia pędów stanowią zebrane w koszyczki żółte pomarańczowe kwiaty podobne do stokrotki. W okresie kwitnienia wszystkie nadziemne organy z wyjątkiem kwiatów okryte są mlecznobiałą żywicą. Roślinę w medycynie ludowej jako piersi używali Indianie Ameryki Północnej. Czejeni używali żywicę kwiecia na choroby skóry. Czarne Stopy wykorzystywali ekstrakty z korzenia przy dolegliwościach wątrobowych. Ekstrakty z żywicy stosowano na przeziębienia, bóle brzucha, a czasem jako środki antykoncepcyjne. Preparaty z doględy stosowane są także pomocniczy jako lek w białaczce oraz przewlekłym gośćcu stawowym i mięśniowym.
Kwitnąca doględa
Doględa jest łatwa w uprawie. Jest to typowa roślina nadmorska i jako taka toleruje zasolenie podłoża. Do uprawy nie musimy jednak "dosalać" podłoża. Dobrze rośnie w typowej ziemi ogrodowej, głęboko zdrenowanej z dużym dodatkiem piasku. Stanowisko słoneczne, najlepiej osłonięte od wiatru. Doględe rozmnażamy poprzez wysiew nasion jesienią lub wczesną wiosną. Posiadając roślinę mateczną możemy ją także rozmnażać poprzez podział karpy korzeniowej lub sadzonki zielne. Późnym latem u nasady karpy korzeniowej pojawiają się nowe pędy kwiatowe, które po odłamaniu doskonale nadają się do rozmnożenia-ukorzenienia.
Nasiona doględy
Samosiew doględy połowa września
W warunkach naturalnych daje bardzo duży samosiew, dlatego nasiona przed wiosennym siewem powinne być poddane procesowi zimnej stratyfikacji. Podłoże to jak zwykle mieszanina piasku i torfu w proporcjach 1:1. Nasiona mieszamy z tak przygotowanym podłożem wsypujemy do małego pojemnika i umieszczamy w lodówce na okres 3-4 tygodni. Okresowa sprawdzamy stan wilgotności i w razie potrzeby uzupełniamy go wodą. Podłoże powinno być mokre, a nie zalane woda bo nasiona ulegną zgniciu. Wysiane z pominięciem stratyfikacji też skiełkują, ale w mniejszym procencie. Najprostszym sposób rozmnażania, to wysiew nasion i zrobienie rozsady doniczkowej. Nasiona moczymy przez 24h w letniej niechlorowanej wodzie. Następnie wysiewamy do pojemnika, np. małej skrzynki balkonowej. Podłoże to jak zwykle powinno zapewnić łatwość kiełkowania, czyli mieszanina torfu i piasku 1:1. Siejemy poprzez rozsypanie nasion na powierzchni, następnie nasiona przykrywamy cienką warstwa ziemi i dobrze podlewamy. Pierwsze siewki pokazują się po ok. 2-3 tygodniach.
Sadzonka doględy doniczka P8
W fazie 2-3 liści siewki przesadzamy do doniczek np P8. Po kilku kolejnych tygodniach, gdy dobrze przerośnie bryła korzeniowa, możemy je wysadzić na miejsce stałe do ogrodu. Kilku letnie doględy mają spore wymiary, dlatego sadzonki sadzimy w rozstawie 30x30 lub większej. W naszym klimacie doględa nie ma szkodników, nie jest tez atakowana przez patogeny grzybowe. Zabiegi agrotechniczne ograniczają się do odchwaszczanie w pierwszym okresie po posadzeniu i uzupełnianiu niedoborów wody w okresie letnich upałów.
Koniec okresu zbioru ziela
Surowcem jest ziele zbierane w okresie kwitnienia. Doględa zawiera mnóstwo żywic które stanowią aż 20% jej całej masy. Wśród żywic znajduje się kwas grindelinowy, także olejki eteryczne odstraszający insekty i owady. W żywicach znajdują się flawonoidy i garbniki, nieliczne saponiny, śladowe fitosterole, sole mineralne i związki goryczkowe, które mają pozytywny wpływ na organizm ludzki, jego kondycję i zdrowie. Ziele zbierane wraz z kwiatami w okresie kwitnienia, przełom lipca i sierpnia. Zebrane pędy powinny posiadać około 25 centymetrów. Zebrane ziele należy wysuszyć w ciepłym i przewiewnym miejscu bez dostępu słońca. Uzyskany w ten sposób surowiec jest składnikiem bazowym lub dodatkiem wielu preparatów, w tym syropów wykrztuśnych i wzmacniających. Wyciągi alkoholowe z ziela działają rozkurczowo na mięśnie gładkie oskrzeli i przewodu pokarmowego, przywracają ich prawidłowe napięcie. Upłynniając śluz zalegający w górnych drogach oddechowych, ułatwiają jego odkrztuszanie. Właściwości antybakteryjne i antyseptyczne leczą stany zapalne gardła i oskrzeli. Dzięki właściwościom rozkurczowego na przewód pokarmowy wyciągi łagodzą bóle brzucha. Doględa jest skutecznym zielem na astmę. Działa wykrztuśnie i rozkurczowo. Według wielu badań roślina także odczula zakończenia nerwowe i stabilizuje rytm serca zwalniając jego bicie. Tym samym wzmacnia serce i układ krwionośny a także uspokaja wpływając pozytywnie na układ nerwowy.
Kwitnąca doględa
Wyciągi alkoholowe z doględy z powodzeniem mogą być także stosowane zewnętrznie w leczeniu wykwitów skórnych, chorób alergicznych, działając przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i przeciwalergicznie. Skutecznie leczą poparzenia i dezynfekuje rany.
Lepka wydzielina na pąkach kwiatowych
Preparatów z doględy nie powinno się stosować przy ostrych stanach zapalnych przewodu pokarmowego i jelit. Zbyt duże dawki doględy mogą wywołać stany narkotyczne, a także obniżenie ciśnienia krwi, zwolnienie oddechu i podrażnienie przewodu moczowego.
Aktualizacja 29 10 2024