Szczodrak Krokoszowaty

  

Kwitnące Szczodraki

  

Wiosna koniec kwietnia 2019

  

Matecznik nasienny

  

Ekstremalnie trudne warunki wegetacji i występujące tam przemiennie anomalia, niskie i wysokie temperatury, szerokie wahania naświetlenia, zakwaszenie gleby, niedostatek wilgoci i tlenu spowodowały na przestrzeni wieków ewolucyjną adaptację Szczodraka do tego środowiska. Na przestrzeni tysięcy lat roślina stymulowana tymi niekorzystnymi warunkami zaczęła wytwarzać fitoecydysteroidy, rozpuszczalne w wodzie białka stresowe oraz inne substancje., tworząc w ten sposób własną unikalną odporność. Na drodze ewolucji Szczodrak Krokoszowaty wykształcił w sobie substancje określane mianem adaptogenów. Adaptogeny te mających niezwykle wysoką aktywność biologiczną, które pozwalają zaadoptować się do surowych warunków nie tylko samej roślinie, ale także ludziom i zwierzętom którzy ją spożywają. Nazwa ludowa Szczodraka to „Korzeń Marala” nazwa ta pochodzi od Maral gatunek jelenia. Byki tego gatunku w okresie godowym chętnie wykopują i zjadają korzenie Szczodraka by sobie dodać sił i wytrwałości w czasie rykowiska. Niektórzy badacze podbojów Dżyngis-Chana uważają że dzięki obecności w menu jego wojowników Szczodraka i skarmiania koni sproszkowanym liśćmi wojownicy ci byli zdolni do nadludzkiego wysiłku, a konie do szybkiego przemieszczania się na duże dystanse.

  

Pojedynczy pęd kwiatowy rośliny 3 letniej

  

W wstępie podaje ze Szczodraki w uprawie „dożywają” 15 lat, dane te pochodzą z opracowań naukowych. Swoje pierwsze wysiałem ponad 20 lat temu i mają się całkiem dobrze. Szczodrak to okazała bylina, okres wegetacji rozpoczyna dość wcześnie, z pierwszymi powiewami wiosny, zaraz po ustąpieniu śniegów. Z grubego mięsistego kłącza coroczne wyrasta okazała rozeta dużych liści. Liście są naprawdę imponujące, a ich kształt jest zróżnicowany nawet u tej samej rośliny. Liście bywają wcinane-klapkowe, albo pierzaste. W połowie maja z roślin 3 letnich i starszych wyrasta kilka (okazałe osobniki wytwarzają kilkanaście) wysokich 80-120cm pędów kwiatowych. Pędy kwiatowe wzniesione, dęte i nierozgałęzione delikatnie owłosione, ulistnione. Dolne liście są ogonkowe, a górne siedzące. Każdy pęd jest zwieńczony jednym kutnerowatym pąkiem kwiatowym z którego rozkwita liliowy kwiat o średnicy do 8cm. Poza walorami użytkowymi i dekoracyjnymi, Szczodrak to także roślina miododajna. W okresie kwitnienia wydziela miłą woń która wabi zapylające go owady Owocem Szczodraka jest szaro brązowa kanciasta niełupka długości 5-7 mm z pierzastym pióropuszem. Kłącze rośliny, a w zasadzie jego pokrój zależny od podłoża w jakim przyszło mu wzrosnąć. Na glebach lekkich przepuszczalnych tworzy głęboki trudny do wykopania korzeń palowy. Na glebach ciężkich gliniastych system korzeniowy jest płytki i bardziej kulisty. Nie stanowi jednolitego korzenia, a gęsty splot cieńszych i grubszych korzonków o specyficznym orzeźwiającym żywicznym zapachu. To właśnie ten korzeń i jego wyjątkowe właściwości doprowadziły do znacznego przetrzebienia naturalnych stanowisk tej rośliny. Popyt na rynku spowodował że Szczodrak Krokoszowaty uprawiany jest na skalę przemysłowa.

  

Pąk kwiatowy tuż przed zakwitnięciem

  
 

Pszczoły "pracujące" na nasiona

  

Szczodraki wabią motyle

  

Szczodraka dla własnych potrzeb możemy z powodzeniem uprawiać w własnym ogródku jako roślinę leczniczą, lub ozdobną. W okresie kwitnięcia jest naprawdę imponujący, no i ten „zapach”. Jest to roślina wysokich gór, roślina tzw „krótkiego dnia”. Optymalne warunki to góry, dobrze rośnie także na niżu. Dobrze rośnie w typowej bogatej w kompost ziemi ogrodowej, okresowo wzbogacanej nawozem organicznym. Stanowisko słoneczne, optymalnie to południowy stok. W ciągu całego okresu wegetacyjnego ciągle przyrasta i wytwarza nowe liście. Cecha ta decyduje ze możemy go przesadzać cały rok. Przy wyborze stanowiska musimy sobie jednak zadać podstawowe pytanie, czy ma to być roślina ozdobna czy użytkowa, źródło surowca zielarskiego. Jeżeli roślina użytkowa, o właściwościach adaptogennych, to musimy jej zapewnić takie „trudne” do przeżycia warunki. Zasada ta dotyczy wszystkich roslin adaptogenych, a nie tylko Sczodraka. Trudno stworzyć klimat Syberii, czy gór Ałtaju w warunkach krajowych. Prowadząc „odpowiedni i przemyślany” sposób uprawy, można uzyskać materiał, o wysokim poziomie ekdysteroidów.

Jedynym sposobem rozmnażania jest wysiew nasion. Nasiona wysiewamy do większego pojemnika i robimy rozsadę, albo od razu na miejsce stałe. W drugim przypadku rośliny wytwarzają lepszy, palowy system korzeniowy. Miejsce przeznaczone pod wysiew powinno być głęboko przekopane z duża ilością ziemi próchnicznej. W przypadku terenu podmokłego stanowisko wymaga zdrenowania, Szczodrak nie lubi wody stojącej.

  

Nasiona przed selekcją

  

Świeżo zebrane nasiona wysiane wprost do gruntu kiełkują w małym procencie. Dla uzyskania większej liczby wschodów nasiona podajemy min. 30 dniowej zimnej stratyfikacji. Tak jak w każdym przypadku przed stratyfikacja nasiona moczymy 24h w niechlorowanej wodzie. W celu uniknięcia porażenia chorobami grzybowymi, możemy je zaprawić zaprawa nasienną. Piasek użyty jako podłoże dobrze jest zmoczyć a następnie wyprażyć ok. 10-20 min w piekarniku 120 st. C. Nasiona mieszamy z piaskiem i wkładamy do lodówki, dolna półka (nie zamrażarka) stale kontrolując wilgotność. W przypadku gdy spada uzupełniamy wodę . Po ok 3-4 tygodniach zaczynają się pokazywać pierwsze kiełki. Tak podpędzone nasiona możemy posiać na miejsce stałe, albo do małych doniczek robiąc rozsadę doniczkową.

Siejąc Szczodraka (przełom kwietnia i maja) na miejsce stałe musimy zachować odpowiednie odstępy, 50x50cm lub więcej. Nasiona siejemy, a w zasadzie umieszczamy w 2 cm dołkach tak by nie uszkodzić kiełków i delikatnie przykrywamy ziemią. Pierwsze wschody ukazują się po 2-3 tygodniach, czyli po „zimnych ogrodnikach”. W pierwszym roku młode siewki wymagają częstego odchwaszczania i podlewania. Jesienią usuwamy wszystkie liście, a wiosna następnego roku gdy tylko ukażą się pierwsze wschody (blado-zielone pączki) delikatnie spulchniamy grządkę wokół roślin uważając by nie uszkodzić. W drugim i następnych latach uprawy wytwarzają duże rozety liści, które skutecznie utrudniają rośnięcie chwastów wokół roślin.

  

Wysiany jak rzodkiewki 

  

Stanowisko szczodraków wymaga regularnego odchwaszczania

  

Stanowisko szczodraków wymiana pokoleń po jesiennych wykopkach

  

Posadzony na trawniku nie odchwaszczany z czasem zanika

  

W tym okresie rośliny wymagają tylko podlewania i jesiennego usuwania liści. Pozostaje tylko kwestia nawożenie, a tu opinie są sprzeczne. Sczodrak doskonale toleruje nawożenie organiczne, rośnie bujnie, wytwarzając ogromne zielone liście, jednak czy o takiej biomasie nam zależy. Jeżeli planujemy uprawiać go jako rośliny lecznicze, to lepiej ograniczyć nawożenie do minimum, albo całkowicie z niego zrezygnować, a podlewanie ugraniczyć do minimum. Uzyskany wtedy materiał zielarski o wysokim poziomie substancji aktywnych. Soczyste zielone liście (potwornie gorzkie) są łakomym kąskiem dla ślimaków i pomrowów nagich. W rejonach gdzie jest ich sporo uprawa taje się problematyczna. Z chorób najniebezpieczniejszy jest mączniak, który szczególnie atakuje rośliny rosnące zbyt gęsto.

  

Sadzonka siewka czerwiec doniczka P9 rośliny nie posiadają jeszcze "palczastych" liści

  

Sadzonki 1 roczne z lewej doniczka P9 wysoka i 3 letnie z prawej doniczka P11 wysoka wczesną wiosną

  

  

Sadzonki siewki w wysokich wielodoniczkach przeznaczone do dużych nasadzeń. Siewki są w wielodoniczkach 7x4 (28szt jedna paleta) używanych do produkcji sadzonek drzew leśnych

  

Siewki wyjęte z wielodoniczek "leśnych 7x4". Widać jak dzięki takiej doniczce mają dobrze rozwinięty system korzeniowy. Z prawej prosty przyrząd do wypychania sadzonek z wielodoniczek

  

Świeże liście rozetowe Szczodraka

  

Suszone liście rozetowe Szczodraka

  

Suszone rozdrobnione liście rozetowe Szczodraka

  

Kłącze na nalewki

  

Surowcem zielarskim jest cała roślina, zarówno kłącze jak i liście. Największy poziom związków aktywnych posiadają rośliny 4-5 letnie i starsze. Kłącze pozyskujemy z późną jesienią, lub wczesną wiosną, liście rozetowe z roślin w całym okresie wegetacyjny, liście z pędów kwiatowych w okresie kwitnięcia. Szczodrak od niepamiętnych czasów wykorzystywany jest w medycynie dalekiego wschodu i określany jako „dźwiga człowieka i napełnia go młodością”. Ponownie odkryty na początku XX wieku za sprawą Rosyjskich badaczy. Substancje czynne to ekdysteroidy głównie ekdysteron, inokosteron, integristeron A i B i inne. Ekdyzony jako związki aktywne na człowieka działają pobudzająco wzmacniająco, anabolicznie, a dodatkowo zawarte w liściach poliacetyleny immunostymulująco.

Działanie Ecdysteronu:

Wzrost syntezy białek
Poprawa funkcjonowania układu nerwowego
Wzrost zawartości białek i glikogenu w mięśniach
Stabilizacja poziomu glukozy we krwi
Regulacja poziomu insuliny we krwi – zapobiega gromadzeniu tłuszczu zapasowego
Stymulacja procesów regeneracyjnych i naprawczych wszystkich tkanek
Stabilizacja błon komórkowych
Działanie antyoksydacyjne
Silne działanie przeciwzapalne
Silne działanie antykataboliczne – ogranicza stężenie oraz aktywność kortyzolu
Wzrost wydolności tlenowej organizmu
Wzrost beztłuszczowej masy mięśniowej i redukcja tkanki tłuszczowej
Redukcja zmęczenia i apatii, działanie energetyzujące i witalizujące
Poprawa siły mięśniowej

Szczodrak ma tonizujące, adaptogenne i antyoksydacyjne działanie, usuwa reakcje alergiczne, zapalenie skóry, astmę i choroby autoimmunologiczne. Normalizuje aktywność układu hormonalnego, ma nootropowe i psychoenergetyzujące działanie. Poprawia jakość odbioru bodźców docierających przez receptory zmysłów, daje doskonalszą pamięć, poprawia umiejętność logicznego myślenia, Sprzyja koncentracji, stymuluje uczenie się i aktywność mózgu. Jest szczególnie skuteczny u osób pod wpływem stresu oraz fizycznych czynników ekstremalnych. Stosowany jako profilaktyczny środek przy zmęczeniu mięśni i chronicznym zmęczeniu, przy problemach z krążeniem krwi, z impotencją, zespołem napięcia przedmiesiączkowego, wtórną niepłodnością, alkoholizmem. Pobudza szybkie gojenie ran i urazów, działa anaboliczne, przeciwdepresyjnie, przeciwbakteryjnie, uzupełnia mikroelementy i witaminy.

Naturalną koleją rzeczy w tym miejscu powinny pojawić się przepisy i porady jak stosować preparaty z szczodraka. Internet jest pełny tego typu porad i przepisów, a intencja tej strony jest prezentacja i pomoc w uprawie, a nie ziołolecznictwo.

  

Aktualizacja  8 11 2024