Pochrzyn Kaukaski

Pochrzyn Kaukaski (Dioscorea caucasica )

Pochrzyn Kaukaski reliktowa endemiczna bylina. W warunkach naturalnych spotykana w zachodnich regionach transkaukaskich do wysokości 1000m n.p.m. głównie w Abchazji i kraju Krasnojarskim. Należy do rodziny pochrzynowatych (dioscoreaceae) obejmujących 650 gatunków. Pochrzyn Kaukaski to bardzo okazałe piękne pnącze, o soczysto-zielonych sercowatych liściach. W sprzyjających warunkach (wymaga podpór) dorasta do 3-4 metrów wysokości. Okres kwitnienia przypada na przełom maja i czerwca, kwiaty drobne kremowo-żółte na długich ogonkach. Owocem jest gniazdo nasienne o niespotykanej trójdzielnej budowie. W każdym segmencie znajdują się 1-2 bardzo płaskie nasiona, które wyglądają jakby były prosto z magla. W warunkach naturalnych pochrzyn Kaukaski za sprawą swoich właściwości kulinarnych i leczniczych został praktycznie wytępiony. Jako gatunek zagrożony wyginięciem (Rosja) jest pod ścisłą ochroną i znajduje się na czerwonej liście roślin chronionych. Na przestrzeni lat podjęto szereg prób uprawy w warunkach odmiennych od tych panujących na stanowiskach naturalnych. Pochrzyn Kaukaski łatwo się przystosował i dobrze rośnie w umiarkowanym klimacie krajów Bałtyckich.

Pochrzyn Kaukaski płaci wysoką cenę za swoje właściwości lecznicze i kulinarne. Trudno go znaleźć w warunkach naturalnych, i co zastanawiające trudno go również znaleźć w uprawie, mimo że nie stwarza problemów i nie jest wymagający. Z nielicznych opisów tej rośliny jakie można znaleźć w sieci wynika ze może przemarzać w okresie srogich zim, szczególnie w pierwszy roku po posadzeniu. Z mojego doświadczenia (podkarpacie) pochrzyn jest praktyczne mrozoodporny. Uprawiam go od kilku lat, nie zabezpieczam na zimę, nie stwierdziłem by przemarzał. Ma bardzo małe wymagania i jest bardzo tolerancyjny do warunków w jakich przyjdzie mu rosnąć. Dobrze rośnie w typowej ziemi ogrodowej z duża zawartością kompostu, ale da sobie radę nawet na ciężkim gliniastym podłożu. Stanowisko słoneczne do lekko zacienionego. Podłoże o pH neutralnym najlepiej stale wilgotne, wtedy rośnie zdecydowanie lepiej, ale da radę nawet w takim okresowo przesychającym. Wymaga wysokich podpór-drabinek, doskonale się sprawdzi jako pnącze zazieleniające altanki i wszelkie ogrodowe pergole. Można go także sadzić blisko starych drzew i pozwolić by obrastał podobnie jak bluszcz ich pnie.

Pochrzyn Kaukaski rozmnażamy poprzez wysiew nasion, albo poprzez sadzonki zielne pobierane wczesną wiosną. Podłoże do wysiewu musi być „obojętne i luźne”, najlepiej użyć mieszaninę odkwaszonego torfu i piasku w proporcjach 1:1. Do niewielkiego pojemnika wsypujemy podłoże i na jego powierzchni rozkładamy płaskie nasiona, przykrywamy 2-3 mm resztą mieszaniny torfu i piasku. Całość dobrze zraszamy i odstawiamy blisko kaloryfera, albo innego źródła ciepła, Pojemnik można przykryć szybką, co ułatwi utrzymanie wilgoci, którą okresowo kontrolujemy i w razie potrzeby uzupełniamy wodą. Do podlewania najlepiej używać wody nie chlorowanej. Okres kiełkowania jest dość długi, kilka tygodni. Sukces w postaci siewek uzależniony jet od stale wilgotnego podłoża i jego temperatury, optymalna to ok 30 stopni. W początkowej fazie siewki rosną bardzo wolno. Po kilku tygodniach gdy mają 2-3 liście możemy je przesadzić do doniczek. Doniczki powinne dość spore bo sadzonki będą w nich aż do jesieni, a najlepiej do wiosny następnego roku. Tak otrzymane sadzonki końcem lata możemy przesadzić na miejsce stałe, przed pierwszą zimą należy je zabezpieczyć. W obawie że w pierwszym roku mogą przemarznąć możemy je przetrzymać przez okres zimy w nieogrzewanym pomieszczeniu (okresowo minimalnie podlewać) i wysadzić na wiosnę do gruntu podobnie jak pomidory po „zimnych ogrodnikach” połowa maja.

Posiadając roślinę mateczną pochrzyn Kaukaski możemy rozmnażać poprzez sadzonki zielne. Taki sposób daje lepsze efekty, a ukorzenione rośliny rosną szybciej niż te pozyskane z nasion. Wczesna wiosną gdy pojawiają się pędy ścinamy ich wierzchołki i ukorzeniamy, jak inne rośliny zielne.

Leczniczą częścią pochrzynu jest podziemne, sporych rozmiarów bulwiaste kłącze. Kłącza zawierają saponiny steroidowe. Dioscyna, główny składnik, może zostać podzielona na składniki, takie jak glukoza, ramnoza i diosgenina. Kłącze zawiera też skrobia i substancje tłuszczowe. Do przygotowywania wywarów, nalewek i maści najlepiej wykorzystać kłącze w postaci suszonej, które odpowiednio przechowywane zachowuje swoje właściwości do 3 lat. W opisach przygotowywania leków zaleca się by kłącze było pozyskane z roślin starych nawet 20-25 letnich.

Właściwości lecznicze:

stabilizuje i obniża poziom cholesterolu

działa przeciw bólowo

łagodzi i zmniejsza zmęczenie

poprawia pamięć i nastrój

normalizuje długość i jakość snu

redukuje poziom kwasu moczowego w krwi

stabilizuje pracę układu naczyniowo sercowego

aktywuje pracę nerek i wątroby

pomaga w walce z nadwagą

Preparaty z pochrzynu są są w stanie oczyścić ściany naczyń krwionośnych z cholesterolu. Przyjmowanie środków przygotowanych z korzenia rośliny łagodzi objawy miażdżycy, poprawia stan pozawałowy, łagodzi skutki udaru, nadciśnienia i reumatoidalnego zapalenia stawów.Poprawia ukrwienie, rozszerza naczynia krwionośne, nasyca komórki tlenem, co pomaga zmniejszyć prawdopodobieństwo tachykardii i dusznicy bolesnej. Za pomocą pochrzynu leczy się również choroby wywołane niewydolnością hormonalną. Jest w stanie zatrzymać nadmierną syntezę estrogenów, utrzymując stan pacjentek z endometriozą. Leczą hipogonadyzm, osteoporozę, zaburzenia miesiączkowania, bóle, skurcze i zapalenie pochwy. Leczy zapaleniejajowodów i endometrium, hamują rozwój mięśniaków. Preparaty z pochrzynu kaukaskiego leczy zaćmę, krótkowzroczność i nadwzroczność, ale tylko we wczesnych stadiach.